تاریخچه تولید فولاد در ایران
بر اساس شواهد، تاریخچه استفاده از آهن در جهان به ۴۰۰۰ سال قبل باز می گردد. در آن زمان افراد برای تولید نیزه، سلاح، شمشیر، زره، ابزارآلات کشاورزی و… از ذوب فولاد و شکل دهی آن استفاده می کردند.
رفته رفته با پیشرفت جوامع و بروز انقلاب صنعتی، کشورهای مختلف در غرب و شرق جهان، تصمیم گرفتند صنعت فولاد را ایجاد کنند. تصمیم گیری برای تولید فولاد در ایران، از سال ۱۳۰۶ شمسی آغاز شد. در آن زمان احداث ریل قطار و ایجاد راه آهن، نیازمند فولاد بود که مسلما هزینه های زیادی داشت.
این پروژه از سال ۱۳۰۶ تا ۱۳۲۸ با موفقیت پیش رفت، اما در نهایت به دلیل کمبود بودجه متوقف شد. پس از کودتای ۲۸ مرداد و انعقاد قرارداد بین ایران و آلمان، پروژه احداث راه آهن مجددا شروع شد.
بر اساس مدارک ثبت شده پس از بسته شدن این قرارداد، آلمان دستگاه های مورد نیاز برای احداث کارخانه تولید فولاد را در اختیار ایران قرار داد و کارخانه فولادسازی در سال ۱۳۲۹ در شهر کرج به طور رسمی تاسیس شد.
پس از وقوع جنگ جهانی دوم، آلمان خاک ایران را ترک کرد و به دلیل کمبود بودجه، نیروی انسانی و عدم همکاری از سوی بانک جهانی، پروژه تولید فولاد در ایران دوباره متوقف شد.
در نهایت دولت ایران در سال ۱۳۴۲ با همکاری کشور سوئد، اولین کارخانه تولید محصولات فولادی را در شهر اهواز احداث کرد. به این ترتیب، تاریخچه تولید فولاد در ایران تکمیل شد و این رویای دیرینه تحقق پیدا کرد. تولیدات این کارخانه بیشتر شامل تجهیزات جنگی و محصولات مورد استفاده در راه آهن بود.
کارخانه اهواز تا سال ۱۳۸۳، به عنوان یکی از بزرگترین تولیدکنندگان فولاد در جهان مشغول به فعالیت بود تا اینکه به دلیل مشکلات سیاسی و تحریم ها، فعالیت آن در سراشیبی قرار گرفت.
پس از پیروزی انقلاب اسلامی در سال ۱۳۵۸، شرکت ملی فولاد ایران با نام اختصاری NISCO از ترکیب شرکت های صنعتی تاسیس شد. NISCO تا سال ۱۳۷۹ به عنوان بزرگترین و تنها شرکت فولاد در ایران مشغول به فعالیت بود.
در سال ۱۳۷۹، شرکت ملی فولاد ایران به دلیل تاسیس وزارتخانه ایمیدرو، به زیر مجموعه آن تبدیل شد. این دو شرکت با همکاری یکدیگر به بررسی پروژه های مهم کشوری و نظارت بر تمام مراحل فولاد سازی، از تولید تا بازاریابی و فروش آن پرداختند.
جایگاه فعلی و وضعیت کنونی تولید فولاد در ایران
امروزه با وجود تمام فراز و نشیب های دوران گذشته، فولاد سازی در ایران از جایگاه ویژه ای برخوردار است. البته هنوز هم تحریم ها و مشکلات سیاسی زیادی بر سر راه این صنعت وجود دارد؛ اما هیچکدام مانع رشد و شکوفایی آن در ایران نمی شود. صحت این موضوع را می توان از طریق رشد ۹/۹ درصدی، در دوران کرونا متوجه شد؛ همان روزهایی که اقتصاد و تولید اکثر کشورهای جهان با مشکل مواجه بود.
در سال ۲۰۱۷، ایران با تولید بیش از ۲۱ میلیون تن فولاد خام و رشد ۰.۳ درصدی نسبت به سال ۲۰۱۶، موفق به کسب رتبه چهاردهم فولادسازی در جهان شد. همچنین در سال ۲۰۲۰، ایران جز برترین فولادسازان جهانی قرار گرفت و بیش از ۹ میلیون تن شمش فولادی تولید کرد.
با وجود تمام مشکلات از قبیل تحریم ها، فراگیری بیماری کرونا و رکود اقتصادی، پیش بینی می شود که ایران تا سال ۱۴۰۴ به تولید بیش از ۵۵ میلیون تن فولاد در سال برسد و ۱۵ تا ۲۰ میلیون تن به صادرات اختصاص پیدا کند.